• Οι εγκαταλειμμένες πόλεις και χωριά «φαντάσματα» της Ελλάδας προσφέρουν μια απόκοσμη ματιά στο μέλλον μιας χώρας, της οποίας ο πρωθυπουργός έχει προειδοποιήσει για «υπαρξιακή» πληθυσμιακή κατάρρευση. 
• Χρόνια μείωσης των γεννήσεων, οικονομικής δυσπραγίας και μαζικής μετανάστευσης έχουν αφήσει κενές τεράστιες περιοχές της χώρας.
• Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η μείωση του πληθυσμού επιβαρύνει πλέον σημαντικά την κοινωνία – καθώς δεν υπάρχουν αρκετοί νέοι εργαζόμενοι για την ανάπτυξη της οικονομίας και την υποστήριξη των ηλικιωμένων.

Ένα καφέ προσφέρει μια ματιά στο παρελθόν στο εγκαταλελειμμένο χωριό Λάστα. Δεν υπάρχει προσωπικό, αλλά αντίθετα ένα σύστημα τιμής, το οποίο επιτρέπει στους επισκέπτες να σερβίρουν έναν καφέ με αντάλλαγμα μια δωρεά.CNBC

Λάστα, ΕΛΛΑΔΑ — Δεν υπάρχει πια κανένας για να τον αφήσει το καφέ του Αγίου Γεωργίου στη Λάστα, ένα ορεινό χωριό στην περιοχή της Πελοποννήσου της Ελλάδας.

Αντίθετα, υπάρχει ένα σύστημα τιμής – απλώς πιείτε ένα ποτό, αφήστε μια δωρεά και απολαύστε τα λείψανα μιας περασμένης εποχής.

Φωτογραφίες ζωηρών κατοίκων στους τοίχους διαψεύδουν την πραγματικότητα έξω, όπου μια έρημη πλατεία, εγκαταλελειμμένο σχολείο και εγκαταλελειμμένα σπίτια προσφέρουν μια απόκοσμη ματιά στο μέλλον μιας χώρας που κινδυνεύει από κατάρρευση πληθυσμού. 

Η Λάστα είναι μόνο μία από τις εκατοντάδες ερημωμένες ή εγκαταλειμμένες πόλεις και χωριά «φαντάσματα» διάσπαρτα σε όλη την Ελλάδα, σε έναν πολύ ορατό δείκτη ετών μείωσης των γεννήσεων, οικονομικής δυσπραγίας και μαζικής μετανάστευσης.

Οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η μείωση του πληθυσμού ασκεί πλέον μεγάλη πίεση σε μια χώρα που μόλις βγαίνει από την κρίση — με ανεπαρκείς νέους για να στηρίξουν την οικονομία στις επόμενες γενιές.

«Ενώ η Ελλάδα βλέπει πολύ σταθερή ανάπτυξη αυτή τη στιγμή, κοιτάζοντας μπροστά, με λιγότερους ανθρώπους να κάνουν τη δουλειά, αυτό θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί», δήλωσε στο CNBC ο Bert Colijn, επικεφαλής οικονομολόγος της ING.

Η πτώση του ποσοστού γεννήσεων «υπαρξιακή» απειλή

Η Ελλάδα φιλοξενεί ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γονιμότητας στην Ευρώπη: Στο 1,3, είναι το μισό από αυτό που καταγράφηκε το 1950 και πολύ κάτω από το 2,1 που απαιτείται για την αντικατάσταση του πληθυσμού.

Πέρυσι, η χώρα κατέγραψε λίγο περισσότερες από 71.400 γεννήσεις, ο χαμηλότερος αριθμός από τότε που ξεκίνησαν τα αρχεία πριν από σχεδόν έναν αιώνα, και μειωμένος περίπου 6% σε σχέση με το 2022. Η Ελλάδα έχει τώρα περίπου μία γέννηση για κάθε δύο θανάτους και το μερίδιο του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών είναι σχεδόν διπλάσιο από αυτό της ηλικίας 0 έως 14 ετών.

Αυτό ώθησε τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να προειδοποιήσει για μια «υπαρξιακή» απειλή για την ελληνική κοινωνία, με τη χώρα πιο διατεθειμένη από τους περισσότερους σε ευρύτερες δημογραφικές αλλαγές που πλήττουν τα ανεπτυγμένα έθνη.

«Η αλήθεια είναι ότι σήμερα ο λαός μας είναι από τους πιο ηλικιωμένους στην Ευρώπη», είπε πέρυσι ο Μητσοτάκης, μιλώντας σε ελληνικό δημογραφικό συνέδριο.

Είναι ένα θέμα που επηρεάζει ορισμένους θύλακες της ηπειρωτικής Ελλάδας και το τεράστιο αρχιπέλαγος της περισσότερο από άλλους.

Χρειάζονται και τοπικές διατάξεις, με τη συνολική δημογραφική κατάρρευση να γίνεται κυριολεκτικά υπαρξιακό στοίχημα για το μέλλον μας.Κυριάκος ΜητσοτάκηςΠρωθυπουργός της Ελλάδας

«Αυτή η μείωση του πληθυσμού δεν εκδηλώνεται εξίσου σε όλη τη χώρα», συνέχισε ο Μητσοτάκης. «Έχει κορυφές σε συγκεκριμένους τομείς και αυτό σημαίνει ότι οι εθνικές στρατηγικές δεν επαρκούν και χρειάζονται και τοπικές διατάξεις, με τη συνολική δημογραφική κατάρρευση να γίνεται κυριολεκτικά υπαρξιακό στοίχημα για το μέλλον μας».

Αυτή η παρακμή είναι πιο ορατή μέσω της εμφάνισης πολλών πόλεων και χωριών-φαντάσματα – τοποθεσίες με κανέναν ή σχεδόν καθόλου κατοίκους, ερημικές καθώς οι τοπικοί πληθυσμοί φεύγουν ή πεθαίνουν. Μπορεί να είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί ο ακριβής αριθμός τέτοιων τοποθεσιών, δεδομένης της συχνά απομακρυσμένης φύσης τους, αλλά πρόσφατες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των τελείως εγκαταλειμμένων πόλεων και χωριών κοντά στα 200.

Αυτό το σχολείο, που ιδρύθηκε το 1885, εκπαίδευσε γενιές παιδιών στη Λάστα και στη γύρω περιοχή πριν κλείσει τις πόρτες του λόγω έλλειψης μαθητών.CNBC

Πολλά είναι όλα ξεχασμένα, με τα ερειπωμένα κτίρια τα μόνα σημάδια της προηγούμενης ζωής. Άλλοι, όπως ο Λάστα, εν τω μεταξύ, έχουν γίνει πηγές εξωφρενικού τουρισμού , με επισκέπτες στο καφέ και εγκαταλελειμμένα κτίρια που επιθυμούν να ζήσουν ένα κομμάτι ιστορίας.

Στην τελευταία απογραφή της Ελλάδας το 2021, ο Lasta είχε μόνιμο πληθυσμό 12 κατοίκων, αλλά όταν το CNBC επισκέφθηκε το 2024 δεν υπήρχαν ενδείξεις μόνιμων κατοίκων.

Απομεινάρια της Ελληνικής Οικονομικής Κρίσης

Η πρόσφατη δημογραφική πτώση της Ελλάδας μπορεί να αναχθεί σε μεγάλο βαθμό στην κρίση δημόσιου χρέους της χώρας του 2009. Τα προγράμματα διάσωσης που προκάλεσαν προκάλεσαν χρόνια λιτότητας και χρηματοοικονομικής δυστυχίας για τη χώρα, με την οικονομία να συρρικνώνεται έως και το ένα τέταρτο την επόμενη δεκαετία.

Οι νέοι ήταν από τους περισσότερους που επλήγησαν από την ύφεση, με την ανεργία των νέων να κορυφώνεται στο 59,5% το πρώτο τρίμηνο του 2013 — περισσότερο από το διπλάσιο του εθνικού υψηλού περίπου 27%.

παρακολουθήστε τώρα

ΒΙΝΤΕΟ 05:45Οι πόλεις «φάντασμα» της Ελλάδας παρουσιάζουν κινδύνους μείωσης του πληθυσμού

Ως αποτέλεσμα, πολλοί δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες ζωές έξω από τα σπίτια της οικογένειάς τους. Από αυτούς που το έκαναν, πολλοί το έκαναν στο εξωτερικό, με εκτιμώμενους περισσότερους από 400.000 ανθρώπους – ή το 9% του εργατικού δυναμικού – να μετανάστευσαν κατά τη διάρκεια της περιόδου. Μεγάλο μέρος των υπολοίπων μετακόμισε στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, αναζητώντας καλύτερη δουλειά και εκπαίδευση.

Σήμερα, περισσότερο από το μισό (53,5%) του ελληνικού πληθυσμού ζει στην πρωτεύουσα, την Αθήνα, και τη γύρω περιοχή της Αττικής, καθώς και στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας, τη Θεσσαλονίκη. Εν τω μεταξύ, όλες οι άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των πολύτιμων νησιών της Ελλάδας, έχουν καταγράψει μείωση πληθυσμού τα τελευταία αρκετά χρόνια.

Χρειαζόμαστε ένα σοκ. Χρειαζόμαστε κάτι που να δημιουργεί, ξέρετε, μια αίσθηση ασφάλειας και αισιοδοξίας.Σοφία ΖαχαράκηΈλληνας υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογενειακών Υποθέσεων

Πολλοί δημογράφοι λένε ότι η μείωση του πληθυσμού της χώρας προέρχεται ακόμη πιο πίσω στη δεκαετία του 1980 – μια άλλη περίοδος οικονομικής παρακμής. Η πτώση των γεννήσεων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οδήγησε έκτοτε σε μείωση των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία, με το ποσοστό των γυναικών ηλικίας 20 έως 40 ετών τώρα να είναι 150.000 λιγότερες από ό,τι πριν από πέντε χρόνια.

Πρωτοβουλίες για τη στήριξη της πληθυσμιακής αύξησης

Η κυβέρνηση προβλέπει επί του παρόντος ότι ο πληθυσμός μπορεί να μειωθεί από περίπου 10,4 εκατομμύρια σήμερα σε 7,5 εκατομμύρια έως το 2050 – μείωση μεγαλύτερη από το ένα τέταρτο.

Για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του ζητήματος, ο Μητσοτάκης ίδρυσε πέρυσι ένα νέο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογενειακών Υποθέσεων για να ενοποιήσει και να ενισχύσει τη στήριξη των παιδιών και των ευάλωτων ομάδων.

Τον Οκτώβριο, το υπουργείο ανακοίνωσε ότι θα δαπανήσει 20 δισεκατομμύρια ευρώ (21 δισεκατομμύρια δολάρια) έως το 2035 σε κίνητρα για ανάσχεση της μείωσης του πληθυσμού, όπως επιδόματα τέκνων, ενισχυμένη γονική άδεια και φορολογικές ελαφρύνσεις. Η Σοφία Ζαχαράκη, η οποία είναι επικεφαλής του γραφείου, είπε ότι τα μέτρα σχεδιάστηκαν για να παράσχουν μια κλήση αφύπνισης στην κοινωνία.

Ένα έρημο σπίτι κατάφυτο με φυτά και φύλλωμα — ένα από τα πολλά στη Λάστα, ένα εγκαταλελειμμένο χωριό στην περιοχή της Αρκαδίας της Ελλάδας.CNBC

«Χρειαζόμαστε ένα σοκ. Χρειαζόμαστε κάτι που να δημιουργεί, ξέρετε, μια αίσθηση ασφάλειας και αισιοδοξίας, ειδικά στον νεότερο πληθυσμό», δήλωσε στο CNBC μέσω βιντεοκλήσης η Ζαχαράκη, υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογενειακών Υποθέσεων.

«Είμαστε αντιμέτωποι με όχι μόνο έναν οικονομικό αντίκτυπο… αλλά και ένα ζήτημα νοοτροπίας που έχει ενσταλάξει στο μυαλό πολλών νέων, πιθανώς λόγω της επαναλαμβανόμενης κρίσης και πιθανώς μιας αίσθησης απογοήτευσης», συνέχισε, προσθέτοντας ότι η χρηματοδότηση θα έπρεπε δώστε σε περισσότερους ανθρώπους την επιλογή να δημιουργήσουν οικογένεια.

Ωστόσο, ο Colijn είπε ότι ήταν δύσπιστος ότι τα μέτρα υποστήριξης των παιδιών θα ήταν αρκετά για να αλλάξουν την τάση και ότι πιθανότατα θα χρειαστούν σημαντικές αλλαγές πολιτικής για να υποστηριχθούν οι δημογραφικές αλλαγές.

«Δεν φαίνεται να υπάρχει ένα παράδειγμα πολιτικής που εισήχθη κάπου που να είχε ως αποτέλεσμα μια ταχεία ανατροπή αυτής της πτώσης», είπε. Πρόσθεσε ότι άλλες πολιτικές μπορεί να περιλαμβάνουν κίνητρα για την ενθάρρυνση περισσότερων νέων να παραμείνουν στην Ελλάδα και την προσέλκυση όσων έφυγαν.

Οι δημογραφικές αλλαγές επηρεάζουν την οικονομική ανάπτυξη

Η δημογραφική πτώση της Ελλάδας έρχεται σε αντίθεση με τις βελτιωμένες πλέον οικονομικές προοπτικές της χώρας.

Η ελληνική οικονομία προβλέπεται να αναπτυχθεί κατά 2,2% το 2024 και 2,3% το 2025 — ξεπερνώντας τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης. Η αρχική πρόβλεψη 2,9% της χώρας για το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) για το 2025 αναθεωρήθηκε προς τα κάτω μόνο λόγω της ευρύτερης επιβράδυνσης της ΕΕ.

Ωστόσο, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι η δημογραφική πτώση θα μπορούσε τελικά να υπονομεύσει αυτή την ανάπτυξη μακροπρόθεσμα.

Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη μέση μιας άνευ προηγουμένου δημογραφικής μετάβασης.Τζιμ ΡιντΠαγκόσμιος επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας στην Deutsche Bank

«Οι δημογραφικές εξελίξεις είναι απολύτως βασικές για την οικονομική ανάπτυξη γενικά. Έχει να κάνει με το πόσα χέρια πρέπει να δουλέψεις και πόσο παραγωγικά μπορεί να είναι αυτά τα χέρια», είπε ο Colijn, τονίζοντας μια «ισχυρή συσχέτιση» μεταξύ της αύξησης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και του κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Η Ελλάδα δεν είναι μόνη σε αυτό το φαινόμενο: η δημογραφική παρακμή είναι ένα ζήτημα που αντιμετωπίζουν πολλά ανεπτυγμένα έθνη. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, με ποσοστά γονιμότητας 1,2 και 0,72 το 2023, αντίστοιχα, είναι από τα πιο γνωστά παραδείγματα χωρών σε δημογραφική πτώση. Αλλά μεγάλο μέρος της Δύσης, και η Κίνα επίσης, έχουν ραγδαία γήρανση πληθυσμού και χρειάζονται μεγαλύτερη κρατική υποστήριξη.

Πολλά σπίτια στην περιοχή έχουν ερειπωθεί καθώς οι κάτοικοι έχουν φύγει για να βρουν δουλειά και ευκαιρίες σε μεγαλύτερες πόλεις.

«Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη μέση μιας άνευ προηγουμένου δημογραφικής μετάβασης, όπου η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού επιβραδύνεται συνεχώς, με ελάχιστες προφανείς ενδείξεις ότι η τάση πρόκειται να μετατοπιστεί», γράφει ο Τζιμ Ριντ, παγκόσμιος επικεφαλής μακροοικονομικής έρευνας της Deutsche Bank, σε έκθεση του Νοεμβρίου. .

«Δεδομένου ότι τα δημογραφικά στοιχεία σχεδόν σίγουρα επιδεινώνονται περαιτέρω το QC 2024-2049 [τρίμηνο του αιώνα], είναι λογικό ότι … θα περιμένατε άλλο ένα QC χαμηλότερης του μακροπρόθεσμου μέσου όρου αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ και πραγματικών αποδόσεων των ιδίων κεφαλαίων, ειδικά στο γερμανικό μάρκο [ αναπτυγμένη αγορά] κόσμο», πρόσθεσε.